Chế độ ăn cho bệnh nhân cao huyết áp.

Bệnh tăng huyết áp (Cao huyết áp) là một bệnh phổ biến và đặc biệt ở người cao tuổi. Đây cũng là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tử vong trong số các bệnh lý tim mạch. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, tỉ lệ tăng huyết áp chiếm 3 – 18% dân số thế giới, ở Việt Nam. Theo điều tra của Viện Tim mạch (2008), tỉ lệ tăng huyết áp ở những người > 25 tuổi chiếm 25,1%. Tăng huyết áp là nguyên nhân gây tử vong cho 7,1 triệu người và chiếm đến 4,5% gánh nặng bệnh tật toàn cầu.

Ở nước ta, số người bị bệnh tăng huyết áp được điều trị đúng hoặc đầy đủ phác đồ còn rất thấp, đặc biệt số người tử vong do bệnh tăng huyết áp ngày càng cao. Vì vậy, người bệnh cần được nâng cao hiểu biết về căn bệnh tăng huyết áp để tự phòng ngừa cũng như kiểm soát được trị số huyết áp và giảm thiểu được nguy cơ tử vong và tàn phế do tim mạch.

1. Vai trò của chế độ dinh dưỡng trong điều trị tăng huyết áp.

– Góp phần kiểm soát huyết áp và duy trì được huyết áp ổn định, cụ thể cần đạt được là < 130/80mmHg, theo khuyến cáo của Hội Tim mạch Việt Nam 2019.

– Giảm tối đa nguy cơ tim mạch như: nhồi máu cơ tim hoặc tai biến mạch máu não.

2. Nguyên tắc thiết lập chế độ dinh dưỡng trong điều trị tăng huyết áp.

Chế độ ăn cung cấp đủ năng lượng, cùng các vitamin và khoáng chất, ít natri và giàu kali, giàu chất xơ bên cạnh đó cũng cần giảm lượng acid béo bão hòa và tổng lượng chất béo. Khuyến khích áp dụng chế độ dinh dưỡng giúp kiểm soát tăng huyết áp (DASH diet) là chế độ ăn  khuyến khích nhiều rau xanh, quả chín, và các chế phẩm bơ sữa ít béo .

A. Chế độ ăn ít muối:

Nhu cầu bổ sung muối ăn trung bình của một người rơi vào khoảng 15g/ngày và đã có khoảng 10g có sẵn trong thực phẩm tự nhiên. Do đó, chúng ta chỉ nên bổ sung thêm 5g muối tương đương 1 thìa cà phê muối ăn/ngày là đủ.

Theo một số nghiên cứu của chuyên gia: với chế độ ăn hạn chế muối như trên thì bạn có thể giảm được huyết áp tâm thu 2-4 mmHg. Đáng nói một số khảo sát gần đây đã cho thấy: người Việt Nam đang có tình trạng ăn khá nhiều muối. Và trung bình mỗi người tiêu thụ từ 18 – 22g/ngày, trong khi lượng khuyến cáo không quá 5g. Như vậy, lượng muốibổ sung hằng ngày đã vượt nhiều gấp 3 – 4 lần so với khuyến cáo.

Vì vậy, đây để làm giảm yếu tố nguy cơ gây bệnh Tăng Huyết Áp, ngoài việc giảm lượng muối trong khi nấu nướng, thì cũng cần hạn chế dùng thêm muối hoặc nước chấm ở bàn ăn cùng đó tránh dùng thực phẩm đóng hộp và thực phẩm chế biến sẵn.

B. Tuân thủ chế độ ăn nhiều trái cây cùng rau xanh và các thực phẩm ít béo:

– Nhu cầu năng lượng: cần bổ sung 30 – 35 Kcal/kg cân nặng/ngày.

– Protein: chiếm 15 -< 20% tổng năng lượng.

– Lipid: chiếm khoảng 20 – 25% tổng năng lượng.

Trong đó thấp acid béo bão hòa và acid béo không no nhiều nối đôi chiếm khoảng 7 -<10% tổng năng lượng. Acid béo không no một nối đôi chiếm < 15% tổng năng lượng. Chất béo đồng phân trans chiếm < 1% tổng năng lượng. Nên cung cấp lượng EPA và DHA khoảng 250 – 500mg/ngày. Cholesterol < 200mg/ngày.

– Glucid: 55-60% tổng năng lượng.

– Lượng chất xơ cung cấp từ khẩu phần ăn khoảng 14g/1000kcal.

– Cung cấp đủ vitamin và khoáng chất, đặc biệt là acid folic, vitamin B12, vitamin B6, vitamin D.

– Quản lý cân nặng bệnh nhân phù hợp, nếu bệnh nhân béo phì nên giảm cân.

Vì vậy:

– Nên ăn nhiều cá và hải sản, giảm các loại thịt đỏ như: thịt lợn và thịt bò,  ăn giảm mỡ động vật và lòng đỏ trứng vì chúng có hàm lượng mỡ bão hòa cao, đây là nguồn gốc dẫn đến các chứng xơ vữa. Hàng ngày bạn nên bổ sung khoảng 55 – 85g các chế phẩm từ sữa như phomat hoặc sữa chua…

– Nên ăn chất béo, các loại dầu có nguồn gốc từ thực vật, dầu cá và một số hạt có chất béo như: hạt mè, hạt hướng dương hay hạt hạnh nhân. Acid béo omega-3 trong cá và các loại hạt này có tác dụng làm hạ cholesterol xấu cũng như tăng lượng cholesterol tốt và giảm nguy cơ máu đông.

– Khuyến khích ăn nhóm thực phẩm giàu chất xơ: gạo lứt và ăn nhiều rau xanh cùng quả chín. Nên ăn quả chín trực tiếp, không ép, xay hay vắt lấy nước để tăng cường chất xơ.

Ngoài chất xơ và những vi chất khác thì ăn nhiều rau quả còn giúp bảo đảm chế độ ăn có nhiều kali và ít natri, đây là yếu tố vô cùng quan trọng giúp ổn định huyết áp. Nhiều loại củ quả như: khoai tây hoặc bơ, dưa hấu và đậu nành có lượng kali rất cao.

Theo các nghiên cứu của các chuyên gia, nếu tuân thủ chế độ ăn trên chúng ta có thể giảm được huyết áp tâm thu 8-14mmHg.

C. Bỏ các thói quen xấu có hại như:

– Bỏ thuốc lá và tránh xa khói thuốc giúp cải thiện huyết áp cũng như giảm biến chứng tim mạch và đột quỵ.

– Hạn chế lượng rượu nạp vào cơ thể, lượng rượu được khuyến cáo mỗi ngày: 720ml bia hoặc 300ml rượu vang hoặc 60ml rượu mạnh và lượng rượu này giảm phân nửa ở phụ nữ và người nhẹ cân.

3. Bổ sung viên uống giúp hỗ trợ cải thiện và ổn định huyết áp.

Lachsoil extra Omega 3 thuộc nhãn hàng sanct Bernhrd, CHLB Đức. Được công ty Desup phân phối tại Việt Nam, sản phẩm được chiết xuất từ cá hồi mang đến nhiều công dụng hữu ích cho cơ thể.

Tác dụng hạ huyết áp của dầu cá đã được chứng minh bởi nhiều nghiên cứu khoa học. Một phân tích hệ thống của 90 nghiên cứu ngẫu nhiên đã cho kết quả: việc bổ sung khoảng 3.7 gam dầu cá hàng ngày đã làm giảm huyết áp tâm thu khoảng 2.1 mmHg và huyết áp tâm trương khoảng 1.6 mmHg. Trong một phân tích khác cho thấy, các bệnh nhân có huyết áp cao đã giảm huyết áp tâm thu khoảng 5.5 mmHg và huyết áp tâm trương khoảng 3.5 mmHg.

Bổ sung acid béo omega 3 qua chế độ ăn uống hoặc các thực phẩm bổ sung chứa hàm lượng DHA và EPA là một phương pháp đơn giản và hiệu quả giúp bệnh nhân kiểm soát huyết áp và hạn chế được các biến chứng nguy hiểm do tăng huyết áp.

Kết luận:

Người bị tăng huyết áp cần phải ăn nhạt và  không quá 5-6g muối ăn/ngày. Cần hạn chế ăn các thức ăn chế biến sẵn cũng như hạn chế chất béo và đồ ngọt. Không uống rượu bia và không hút thuốc lá, tăng cường ăn rau quả xanh và trái cây. Nếu người bệnh có tình trạng thừa cân, béo phì thì phải thực hiện chế độ ăn giảm calorie để điều chỉnh cân nặng về mức hợp lý.